Muzieknoten zijn opgebouwd uit stokken, vlaggen en een kop. Bij alle noten is de kop zichtbaar: de ronde stip. Als je noten op een notenbalk ziet, zijn de stokken de verticale lijnen. Ze kunnen zowel naar boven als onderen staan en geven veel aan over het muziekstuk dat jij gaat spelen. Toch brengen ze aan beginners vaak verwarring. Want wat betekenen deze stokken precies en waarom worden ze geplaatst? En wat is de reden dat de ene naar beneden is geplaatst en de nadere naar boven?
Het gebruik van stokken
Wanneer je naar noten kijkt op bladmuziek zie je dat er verschillende noten staan. Je hebt doorzichtige noten met een stok, zwarte noten met een stok en noten die met een zogenaamde vlag aan elkaar verbonden zijn. Er zijn ook noten zonder een verticale lijn, dit zijn hele noten. De andere noten zijn halve, 1/4e, 1/8e of geheel andere noten, afhankelijk van de stok. Hierover lees je meer in het artikel over maten.
Naast dat de stok veel vertelt over de lengte van een noot wordt het ook veel gebruikt als noten tegelijk worden gespeeld. Wanneer dit het geval is zie je alle noten op één stok. Zitten de noten erg dicht bij elkaar zoals bij een C en een D? Dan wordt er ook wel eens voor gekozen om één van de noten op de linkerkant te zetten. De andere wordt dan iets hoger aan de rechterkant gezet.
De vlag aan de stok
Aan het uiteinde van de stok bevindt zich bij sommige noten een zogenaamde vlag. Dit heeft alles te maken met de lengte van de noot. Wanneer je één vlag hebt, betekent het dat het één achtste noot is. Eén achtste van de tel moet je deze noot dus spelen. Heeft het twee vlaggen dan wordt het verdubbeld en is het een zestiende. De één tweeëndertigste noot bevat maar liefst drie vlaggen. Verwar deze vlaggen niet met meerdere noten. Zolang er niet meer dan één stip zichtbaar is, gaat het geheel maar over één noot. Hierover volgt verderop in de cursus noten leren lezen meer.
Stokken naar boven of naar onder?
De ene stok staat omhoog, en de andere omlaag. Zit daar ook nog verschil in? Nee, de noten moeten op precies dezelfde manier gespeeld worden ongeacht de positie van de stok. Wel worden de hogere noten vaak omhoog gezet en de lagere juist omlaag. Dit geeft overzicht en maakt het gemakkelijker om te zien wat je verder nog moet spelen. Zeker bij complexe stukken zorgt dit ervoor dat alles overzichtelijk en duidelijk blijft.
Heb je bladmuziek dat voor meerdere mensen gebruikt wordt? Dan kan het ook zijn dat de stokken er zijn om het koor te helpen. De stokken die omhoog staan zijn voor de mannenstemmen (tenor en bas) en degene die omlaag staan voor de vrouwenstemmen (sopraam en alt). Wanneer dit het geval is kan het ook voorkomen dat de notenstok zowel naar boven als onder staat. In dat geval wordt deze noot door beide partijen gezongen.
De algemene regel
Over het algemeen worden alle noten boven de derde lijn geplaatst met de stokken omlaag. En alles wat hieronder zit, staat dan weer naar boven toe. Alles wat precies op de derde lijn staat, wordt afhankelijk van de vorige en volgende noten, naar boven of onder gezet. Op deze manier is het voor iedereen duidelijk, ook als er in een stuk niet gezongen wordt. Toch kan het dus zomaar voorkomen dat een stuk hiervan afwijkt. Schrik dan niet: je weet vanaf nu dat dit te maken heeft met de zangers of zangeressen in dit stuk.