Wanneer je over dynamiek spreekt bij een piano gaat het over het harder en zachter spelen van noten. Dit verschil in volume helpt je om bepaalde emoties over te brengen. Bij blij speel je bijvoorbeeld wat expressiever dan wanneer je een verdrietig liedje speelt.
Dynamiek wordt niet alleen bij een piano toegepast. Ook als je spreekt pas je het toe. Als jij iemand in de verte roept of boos bent zal jouw stem harder zijn dan wanneer je rustig praat tegen een vriend. Ook op een gitaar kun je tokkelen om een rustig geluid te creëren of harder tokkelend met akkoorden spelen.
Dynamiek herkennen
Wanneer je een muziekblad voor je hebt wordt het volume van noten, oftewel dynamiek, aangegeven door verschillende tekens. Net als bij een herhalingsteken zijn ook deze in het Italiaans geschreven. Er worden verschillende afkortingen gebruikt die vier verschillende zachte en harde volumes aangeven. Wanneer je een harder/ sterker geluid moet maken kom je het woord Forte tegen. Dit betekent dan ook sterk in het Italiaans. Is het de bedoeling dat je een stukje zachter speelt? Dan staat er Piano, hetzelfde woord als het instrument dus!
Afkortingen Dynamiek
De afkortingen van Dynamiek zijn op zich erg simpel en logisch. Uiteraard moet je het wel eerst leren snappen. Daarom dit handigheidje. De afkorting P staat voor piano en F voor Forte. Zoals hierboven beschreven moet je dus bij P zacht gaan spelen en bij F harder of sterker. Wanneer je twee letters tegenkomt, PP of FF betekent dit dat je zeer luid of zeer zacht moet spelen. Zie je een PPP of FFF staan? Dan is het tijd om zo luid mogelijk of zo zacht mogelijk te spelen.
Naast deze tekens heb je de MP en MF die gematigd betekenen en de N van Niente, wat volledig stil betekent. Een compleet en duidelijk overzicht van de namen en volgordes vind je hieronder.
| p | piano | Zacht |
| f | forte | luid of sterk |
| pp | pianissimo | zeer zacht |
| ff | fortissimo | zeer luid of sterk |
| ppp | pianissimo possibile | zo zacht mogelijk |
| fff | fortissimo possibile | zo luid of sterk mogelijk |
| mp | mezzopiano | gematigd zacht |
| mf | mezzoforte | gematigd luid of sterk |
| n | niente | volledig stil |
Dynamiek lezen en spelen
De afkortingen worden meestal onder de notenbalk geplaatst, maar soms vind je ze ook erboven. Meestal speel je deze stijl voor de hele maat tenzij je nog een ander dynamiek teken tegenkomt. In een piano kun je ontzettend veel verschil in geluid leggen. Vandaar ook dat het juist bij dit muziekinstrument erg belangrijk is om dit te leren. Toch verschilt het harder en zachter spelen wel per instrument of stem. Hier moet je dus mee leren spelen totdat je duidelijk hebt hoe ver je per teken kan gaan.
Naast de tekens die we nu al besproken hebben, heb je ook de optie om geleidelijk op te bouwen. Wanneer je wel eens naar een nieuwjaarsconcert luistert merk je dat iedereen op hetzelfde moment harder gaat spelen tot ze de climax hebben bereikt. Dit doe je met Crescendo, steeds sterker spelen en Decrescendo wat steeds zachter betekent. Deze tekens worden veel gebruikt in de muziek waardoor het ook goed is om ze niet te verwarren. Dit wordt nogal vaak gedaan aangezien de pijl eigenlijk de verkeerde kant op wijst. Lees deze tekens dan ook van links naar rechts om het duidelijk te houden. Crescendo en Decrescendo worden ook wel eens Diminuenodo en Calando genoemd.
Dynamiek bij losse noten
Wat we tot nu toe hebben beschreven zijn allemaal manieren om in een maat dynamiek te leggen. Maar hoe doe je dat dan als er maar één noot harder gespeeld moet worden? Hoewel dit minder vaak voorkomt is het wel belangrijk om te weten hoe dit in z’n werk gaat. Zo weet je in ieder geval wat je moet doen als je deze tekens tegenkomt. Door maar één noot te veranderen leg je een speciaal accent neer in een nummer. Op deze manier pak je de aandacht van het publiek er weer bij. Je kunt het dus vergelijken met een klemtoon die je op een woord zet.
Sforzato en sforzando worden beide gebruikt om een sterk accent aan te geven. De eerste betekent versterkt en de tweede versterkend. Ze betekenen eigenlijk hetzelfde en worden ook op dezelfde manier gebruikt. Het enige verschil is dat sforzando meestal voor een hele noot of groep noten bij elkaar wordt gebruikt en sforzato voor 1 specifieke noot. Wanneer je sforzato-piano of fortepiano tegenkomt moet je hard en zacht tegelijk spelen. Misschien vraag je je af: Hoe dan? Dit kan toch niet? Dat klopt helemaal. Maar vaak wordt dit aangegeven als twee noten vlak achter elkaar worden gespeeld. De eerste wordt dan sterk gespeeld en de andere laat je zacht doorklinken. Als laatste hebben we nog de rinforzando of rinforzato. Beide geven aan dat je een groep noten of akkoorden sterker moet spelen.
Dynamiek afkortingen bij losse noten
Een overzicht van alle afkortingen die bij losse noten worden gebruikt vind je hieronder.
| sf | sforzando | Sterk accent, versterkend |
| sfz | Sforzato | Sterk accent, versterkt |
| sff | sforzatissimo | Heel sterk accent |
| sfp | sforzato-piano | Sterk en zacht tegelijk |
| rf | rinforzando | Een groep met accenten |
Je ziet bij deze accenten veel vergelijkingen. Zo zie je de f en ff weer terug. Ook hier geven ze de sterkte aan van de noot. Door te onthouden dat f voor sterk of hard staat en p voor zacht ben je al goed op weg om dit onderdeel dynamiek te begrijpen.
Het grootste gedeelte van al deze tekens wordt eigenlijk niet gebruikt. Toch is het wel goed om al deze onderdelen te weten zodat je niet voor verrassingen komt te staan wanneer je zelf een muziekstuk wil begrijpen. Daarnaast is het zeker belangrijk om al deze onderdelen toe te passen wanneer je zelf een muziekstuk schrijft. Zo kan je precies aangeven wat je wil dat de anderen spelen. Sla hier alleen niet in door want alles moet nog wel duidelijk en overzichtelijk blijven.